Het gaat immers niet alleen maar om de feiten
Kunstenaar Maurizio Cattelan werd op de valreep van 2019 wereldberoemd. Op een grote kunstbeurs wist hij de aandacht op zichzelf en, met name, op zijn kunstwerk te vestigen. ‘Comedian’, zoals het controversiële kunstobject heet, was namelijk een banaan die met een strook ducttape tegen de spierwitte muur was bevestigd. Wellicht geholpen door de grote media-aandacht werd het kunstwerk, althans, het concept ervan, in korte tijd maar liefst drie keer verkocht. Totale opbrengst: 375.000 dollar. Bij aankoop van dit kunstconcept ontvang je een certificaat van echtheid en een document van maar liefst veertien pagina’s, met daarin instructies hoe het kunstwerk dient te worden tentoongesteld. Zo hoort het stuk fruit op een hoogte van 175 centimeter te worden opgehangen, onder een hoek van exact 37 graden. Afhankelijk van de ‘esthetische condities’ zal de banaan gemiddeld elke zeven dagen dienen te worden vervangen door een vers exemplaar.
Dit voorbeeld van conceptuele kunst heeft in grote lijnen overeenkomsten met bijvoorbeeld het provocerende urinoir ‘Fountain’, waarmee kunstenaar Marcel Duchamp in 1917 de kunstwereld verbaasde. Het urinoir had een hoger doel: namelijk het ontnemen van de functionele betekenis van het object en het uit de context presenteren. Deze aanpak ontregelde en zette tevens aan tot het voeren van het debat over de waarde en de rol die wij geven aan bepaalde producten onder bepaalde omstandigheden.
Het besef van een bepaalde betekenis versus de context speelt meer dan we ons realiseren een rol in het dagelijkse leven. In zijn essay ‘Het gaat helemaal niet om feiten. Het gaat om beleving’ (NRC) schrijft Bas Heijne dat ‘we niet leven aan de hand van cijfers en statistieken, maar dat de betekenis van dingen, mensen, kleren, voorwerpen en gebouwen sterk afhankelijk zijn van de context waarin ze zich bevinden’. Het gaat mensen veelal om de beleving, hoe we zaken voelen en ervaren. We worden bijvoorbeeld zelden door louter getallen of statistieken op andere gedachten gebracht. Objectiviteit is onderhevig aan subjectiviteit. ‘Cijfers geven zelden context’, schrijft Heijne.
Het is een relativerende uitspraak, die veel rendementsdenkers wellicht even uit balans zal brengen. De maatschappij is doorgaans immers ingesteld op het verwerven van cijfers, resultaten en statistieken. Dit begint bijvoorbeeld al in de laagste groepen van het primaire onderwijs. Tabellen en grafieken geven in plaats van gevoelsmatig enkel cijfermatig aan wat een kind op cognitief vlak beheerst. Er wordt afgevinkt en plichtsgetrouw voldaan aan waar het de meeste ouders en leerkrachten uiteindelijk om gaat: een kind op het gewenste niveau krijgen op het vervolgonderwijs, waar het jagen op cijfers wordt voortgezet, ten behoeve van een toekomstig diploma en het volgen van een passende vervolgstudie. En dan moet het grootste deel – het arbeidersbestaan – nog beginnen.
Bovenstaande opsomming klinkt hopelijk negatiever dan dat de persoonlijke werkelijkheid aanvoelt. Gelukkig wordt er tegenwoordig, naast het cognitieve aspect, namelijk ook juist steeds meer betekenis gegeven aan de beleving van het onderwijs op sociaal en emotioneel vlak, naast het enkel nastreven van cijfers. Er is, meer dan ooit, voldoende aandacht voor de algemene ontwikkeling van het kind, het maatschappelijk belang en de individuele hulpvraag. We groeien steeds meer richting gepersonaliseerd leren. Het aantal toetsen mag worden aangepast en de invulling ervan krijgt steeds meer een formatief karakter. De omgang met de leerlingen is daarnaast persoonlijker en minder afstandelijk geworden. En er is voldoende ruimte voor het maken van gedenkwaardige momenten, in de vorm van een mooi gesprek of het maken van een bijzonder uitstapje. Dit alles zal uiteindelijk bij de leerlingen zorgen voor een memorabele (school)periode, waarvan, hopelijk, voornamelijk de persoonlijke geluksmomenten en ervaringen de statistieken zullen overheersen. Want, het gaat immers niet alleen maar om de feiten. Het is juist de context van een beleving die lang beklijft.
Geschreven door Pascal Cuijpers
Neem een kijkje in de webshop: Klik hier!
